مقدمه :
امید است که در این مقاله راهکارهای مناسبی در جهت نورپردازی مناسب، تامین تجهیزات روشنایی مطلوب و ایده هایی برای طراحان روشنایی ارایه شود تا کارکنان و بیماران در مدت زمان حضور در بیمارستان از محیط لذت ببرند. مراقبت های مختلف از بیمار، نشان دهنده مورد نیاز بودن سطوح مختلفی از روشنایی است و هریک از اتاق ها و بخش ها نورپردازی های متفاوتی را می طلبند.
بهتر است طراحی روشنایی بیمارستان به گونه ای انجام شود که در برگیرنده تمامی نیازهای رده های سنی موجود در مجموعه باشد. استفاده از کامپیوتر و تجهیزات وابسته به آن، در کمک به تشخیص بیماری نقش به سزایی دارند. همه ی تصویر برداری های MRI و اشعه های ایکس، می تواند از طریق کامپیوتر برای سایر مراقبان و پرستاران به اشتراک گذاشته شود. در هر فضایی که از سیستم های کامپیوتری استفاده می شود ، در هنگام انتخاب چراغ ها و جانمایی آنان برای نصب، توجه به این نکته ضروری است که هیچ کدام باعث ایجاد سایه و بازتاب نگردند. به دلیل اینکه نور دلخواه و موردنیاز در هریک از اتاق های مجموعه متفاوت است، بهتر است سیستم های روشنایی، قابلیت جابجایی و کنترل شخصی داشته باشند؛ به عنوان مثال ترجیح رادیولوژیست ها، یک اتاق کم نور و سایر کارمندان، یک اتاق کاملا روشن است.
تصویر شماره 1 : اتاق رادیولوژیست ها که دارای روشنایی کم تر می باشد.
میزان روشنایی مورد نیاز برای انجام کارهای مختلف، از معاینات ساده تا جراحی های پیچیده متفاوت می باشند. تجهیزات روشنایی در هر مطب پزشکی، قابلیت جابجایی و جهت گیری های متفاوت را دارد و به سهولت در اختیار پزشک قرار می گیرد. منابع روشنایی که انتخاب می گردند باید علاوه بر فراهم کردن فضایی آرامش بخش برای بیمار، جهت انجام کارهای دشوار نیز مناسب باشند و از نظر کمیت و کیفیت نور استاندارد باشند.
تصویر شماره 2 : اتاق جراحی شامل تجهیزات روشنایی و پزشکی متحرک
تحقیقات انجام شده در راستای مفاهیم روشنایی باعث افزایش دانش در زمینه ی الزامات بصری و در نتیجه پیدایش راه حل های جدید برای مشکلات روشنایی شده است. همچنین تکنیک های جدید پزشکی، چالش های تازه ای را برای طراح روشنایی ایجاد کرده است. به عنوان مثال، در بخش مراقبت های ویژه که تجهیزات نظارتی موجود هستند و وضعیت بیمار به طور مداوم در حال مشاهده می باشد، میزان روشنایی سطوح باید به گونه ای باشد که ناظر احساس خستگی نکند.
طراح باید در هنگام محاسبات روشنایی به نیاز های بیمار توجه کند؛ یعنی علاوه بر ایجاد محیطی برای آرامش بیماران و راحتی دید بصری، جهت انجام کارهای روزمره نیز قابل قبول باشد. جنبه های دیگری از نور نیز برای تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن و نیاز های ویژه سالمندان در نظر گرفته می شود. این سطح از روشنایی، باید پاسخگوی خواسته های کادر پزشکی باشد و در کنار آن، راحتی و آرامش را برای بیمار و بازدید کننده فراهم کند.
کنترل نور در اتاق های بیمارستان :
در صورت بستری بیماران در اتاق های انفرادی، بهتر است امکان کنترل نور محیط فراهم باشد تا نور را به سطح دلخواهشان برسانند. نورپردازی در اتاق های چند تخته باید برای هرتخت کاملاً جداگانه و در عین حال برای کل اتاق کافی و مطلوب باشد. نور منتشر شده از چراغ ها، نباید باعث ایجاد خیرگی گردد و در شبکیه چشم بیماران قرار گیرد؛ بنابراین فراهم کردن محیطی همانند خانه از لحاظ داشتن آرامش برای مراقبت کردن از بیماران کمی دشوار و نیازمند اهمیت های ویژه ای خواهد بود. طبق تحقیقات فقط 20 درصد از بیماران یک بیمارستان، کاملاً در بستر به سر می برند. بسیاری از آنها از اتاق های خود خارج می شوند و از سالن های عمومی بهره مند می گردند.پس به عنوان یک اصل کلی، برای فراهم کردن محیطی که بیمار در آن، احساس آرامش داشته باشد و شرایط دیدن به وضوح برای فرد مراقب مهیا باشد، باید امکان کنترل و تنظیم برای بیمار و کارکنان وجود داشته باشد.
تصویر شماره 3 : فضای سالن عمومی بیمارستان
تلویزیون، عاملی برای مقابله با کسالت به شمار می رود و چالش هایی برای طراح روشنایی ایجاد می کند. نورپردازی مناسب می تواند باعث ایجاد علاقه در افراد شود، چون بیماران تمایل دارند که صفحه نمایش را بدون هیچ گونه نور اضافی و خیرگی مشاهده نمایند، پس در انتخاب منابع و نصب آن ها دقت می گردد که باعث ایجاد خیرگی و بازتاب های آزاردهنده نگردند و دارای انعطاف پذیری بالا باشند.
تصویر شماره 4 : فراهم کردن محیطی شبیه به خانه برای داشتن احساس آرامش بیشتر بیماران
بسیاری از بیماران در مدت زمان بستری بودن در بیمارستان نگران و آسیب پذیر می شوند. بنابراین، چیدمان دکوراسیون و انتخاب منابع روشنایی می توانند به افزایش احساس آرامش کمک کنند. در آن دسته از اتاق هایی که بیماران مدت زمانی طولانی در رختخواب بستری می باشند، الگوهای ساده ی نورپردازی و مشخص کننده دکوراسیون، سقف های مسطح و نور غیر قابل تغییر، می تواند بسیار کسل کننده باشد.
در محاسبات، روشنایی سطوح اتاق نیز باید کنترل گردند؛ سقف ها ، دیوارها و کف ها بخشی از نور را منعکس می کنند و جزء لاینفک سیستم روشنایی هستند. اغلب آن دیواری که میزان بازتاب بالایی دارد می تواند بخشی از روشنایی عمومی اتاق را فراهم کند. درخشش و براقیت سطوح، رنگ و بازتاب سطوح داخلی، همگی بر نسبت روشنایی، استفاده از نور و ظاهر فضا تأثیرگذار هستند .همچنین به حداقل رساندن مصارف انرژی از اهداف مهم به شمار می آید.
تصویر شماره 5 : بهتر است از الگوهایی برای نورپردازی استفاده شود که باعث به وجد آوردن بیمار شود.
روشنایی اتاق افراد مسن در بیمارستان :
بیماران مسن، به نور بیشتری برای انجام فعالیت های روزمره ی خود نیازمند هستند. بیشتر از 50 درصد مراجعه کنندگان به مراکز درمانی، افراد بالای 65 سال هستند؛ به طور متوسط، این افراد، هفت بار در سال به پزشک مراجعه می کنند و بیش از چهار برابر جمعیت جوان در بیمارستان وقت می گذرانند؛ همچنین میانگین زمان بستری بودن آن ها 40 درصد بیشتر است. از این رو باید ملاحظات خاصی برای آنان در مناطقی در نظر گرفته شود. چشم های افراد مسن حساسیت بیشتری به خیرگی دارند، خیلی آهسته تر با تغییرات نور و کنتراست سازگار می شوند و میزان روشنایی بالاتری نسبت به چشم های افراد جوان نیاز دارند؛ در این صورت بهتر است که مقدار روشنایی کف سطح زمین و دیوارها یکسان باشند تا با ایجاد نور یکنواخت در فضا، بتوانند راحت تر به کارهای روزمره خود رسیدگی کنند.
باید به از بین بردن سایه های خشن و خیرگی نور در کلیه امکاناتی که مورد استفاده ی افراد مسن هستند، توجه ویژه ای شود و در اتاق های این افراد، در کنار تامین روشنایی عمومی محیط، به روشنایی تاکیدی نیز توجه شود که این امر با استفاده از چراغ های دارای نور غیرمستقیم انجام می گردد. با افزایش سن حساسیت چشم به کنتراست کم می شود و ما برای جبران این موضوع باید تضادی در محیط بصری ایجاد کنیم که افراد موقع عبور و مرور به خصوص در پله ها و در تغییر سطوح کف سطح زمین هیچگونه مشکلی تجربه نکنند.
روشنایی سطوح کار در بیمارستان :
نورپردازی به اهمیت و ظرافت کار بستگی دارد. به عنوان مثال در مواردی که روش های جراحی در حال انجام هستند، تاکید روشنایی بر روی محیط مرکزی بیشتر از محیط اطراف است؛ هرچند که توجه به نور پس زمینه برای ایجاد میدان دید وسیع تر توصیه می شود و به عملکرد بهتر تیم جراحی نیز کمک می کند.
تصویر شماره 6 : قرارگیری چراغ ها در کنار یکدیگر برای جلوگیری از به وجود آمدن سایه
هنگامی که چشم یک فعالیت پویا و متحرک را تماشا می کند، چشم بر روی یک نقطه ثابت نمی ماند بلکه به تمام قسمت های کار و فراتر از آن نیز منتقل می شود. پیشنهاد می شود در محیط هایی که به سطوح بیشتری از روشنایی نیاز هست مانند اتاق های جراحی، محاسبات روشنایی برای سه ناحیه محاسبه شود: بیشترین سطح روشنایی برای محدوده کارایی اصلی، دومین سطح روشنایی برای اطراف ناحیه کار و سطح سوم برای روشنایی دیوارهای اطراف. با این وجود برای جلوگیری از خستگی بصری، نباید از نسبت 1:3 بین ناحیه کار و محیط اطراف آن و نسبت 1:10 بین کار و پس زمینه فراتر رفت.
ضریب بازتاب نمود رنگ (CRI) در بیمارستان :
توصیه‌های موجود در این بخش، براساس نتایج بهترین تجهیزات موجود جهت اثربخشی هرچه بیشتر بینایی ارائه شده است. از آنجا که تجهیزات به طور مداوم تغییر می کنند، همیشه نیاز به تحقیقات بیشتر وجود دارد. بیماران تحت معالجه در مراکز تشخیصی و درمانی، سنین مختلفی را شامل می شوند که این موضوع دلیلی برای انعطاف پذیر بودن منابع روشنایی می باشد. ارائه ضریب بازتاب نمود رنگ مناسب (CRI) در همه مناطق بیمارستان ضروری است. بهتر است که مقادیر CRI انتخابی بزرگ تر از 85 باشد. همچنین از انتخاب رنگ مناسب برای دکوراسیون نباید غافل شد زیرا نوری که از آن بازتاب می شود، باعث روشن شدن سطوح مجاور نیز می گردد. رنگ های خنک تر (آبی) برای سطوح فوقانی اتاق از جمله سقف مناسب هستند که ترکیب رنگی ایده آلی با نور روز فراهم می کنند و به جذاب تر شدن فضا کمک می کنند.
تصویر شماره 7 : استفاده از نور آبی در محیط بیمارستان
مشارکت خانواده در فرایند بهبودی بیماران از اهمیت بالایی برخوردار است. وظایف بیمار، خانواده و کارکنان حرفه ای باید مورد توجه قرار گیرد. برخی از کارهای تصویری در یک اتاق بیمار، مشابه کارهایی است که در خانه وجود دارد. کارکنان اغلب فعالیتهای بصری دقیق و پیچیده ای را برای بیماران دارای نقص جسمی یا عاطفی انجام می دهند. خوشبختانه برخی از مناطق بیمارستان برای فعالیت های خاص تعیین شده اند و برای این موارد می توان تعریف کمی و کیفی متفاوتی از نیازهای روشنایی را پیشنهاد کرد.
طراحی روشنایی اتاق بیمار در بیمارستان:
طراحی روشنایی اتاق بیمار باید چندین نیاز نورپردازی متفاوت را به سادگی و اقتصادی ترین روش ممکن سازگار کند. بیمار، خانواده بیمار، پزشک، پرستار و پرسنل ممکن است هر یک به سطح روشنایی متفاوتی احتیاج داشته باشند.
تصویر شماره 8 : استفاده از چراغ های سقفی،LED و دیواری در نورپردازی اتاق بیمار
روشنایی مورد نیاز پرستاران در اتاق بیمار :
دامنه روشنایی مورد نیاز برای انواع خدمات پرستاری باید به گونه ای باشد که مورد آزار سایر بیماران آن اتاق نباشد. نیازهای بیمار بسته به نوع سلامتی و تحرک هر فرد، خصوصی و یا دولتی بودن بیمارستان و عوامل دیگر متفاوت خواهد بود. در مدت زمان اقامت بیماران، بسیاری از کارهای روزمره توسط پرستاران انجام می شود؛ از جمله ضبط علائم حیاتی بیماران ، تجویز داروهای درمانی یا تهیه وعده های غذایی. میزان روشنایی جهت انجام خدمات پرستاری و معاینات حساس تقریباً در تمام بیمارستان ها معمول و یکسان است. در زمان بیداری بیمار، رایج ترین فعالیت در اتاق، تماشا کردن تلویزیون و یا ملاقات با مهمانان است. در هر صورت، بیشترین وضعیتی که در آن، بیمار بیشتر وقت بیداری خود را سپری می کند همین حالت است.
تصویر شماره 9 : اتاق پرستاران
طراحی نورپردازی برای این فضا باید با تاکید بر نیازهای بیمار انجام شود. یک یا چند چراغ برای فراهم کردن روشنایی عمومی اتاق مورد نیاز است. اگر بیمار بر روی تخت خود دراز کشیده باشد، روشنایی چراغ های کار شده در سقف در معرض دید او هستند و قرار گرفتن مداوم در این محیط موجب آزار او می شود. استفاده از چراغ های دارای نور غیرمستقیم که مانع از ایجاد خیرگی می شوند، می توانند گزینه مناسبی باشند. همانطور که گفته شد نور غیرمستقیم غالباً راه حل مناسبی برای این مسئله می باشد. با این حال ، پیشنهاد نمی شود که محدود کردن خیرگی و درخشندگی تنها هدف مهم باشد.
در صورت استفاده از چراغ های با قابلیت دیم شدن و کنترل شونده بهتر است یک کنترلر در ابتدای ورودی اتاق و یکی هم در کنار تخت بیمار قرار گیرد.
روشنایی اتاق بیماران در شب :
اتاق ها باید در شب تاریک باشند تا محیط مطلوب برای خوابیدن فراهم شود. با این حال کارکنان بیمارستان هنگام ورود و جابجایی در اتاق های بیمار، باید به وضوح اشیاء را ببینند. چراغ پبشنهاد شده برای شب، یک لامپ کم نور است که بین 305 تا 457 میلی متر بالاتر از سطح زمین نصب می شود. روشنایی چراغ های کار شده در کف زمین برای کارکنانی که وارد یک اتاق از یک راهروی روشن می شوند، مطلوب است. این ویژگی ها به وسیله یک لامپی که خوب طراحی شده است، قابل دستیابی است.
روشنایی اتاق های عمومی بیمارستان:
تهیه نور شب برای یک فرد بیمار در یک اتاق عمومی بدون بیدار کردن بیماران دیگر دشوار است. موقعیت مکانی ، کنترل و زمینه روشنایی باید با دقت در این برنامه ها در نظر گرفته شود.
تصویر شماره 10 : نمایی از یک اتاق عمومی با نورپردازی های جداگانه برای هر تخت
روشنایی اتاق های خصوصی بیمارستان:
بعضی از چراغ های دیواری برای مناسب استفاده در شب هستند که بیمار اطراف خود را ببیند و یا از خود مراقبت کند. کلیدی باید در دسترس بیمار قرار گرفته باشد تا به راحتی بتواند میزان این نور را کنترل کند.
تصویر شماره 11 : نمایی از یک اتاق خصوصی
روشنایی اتاق معاینه در بیمارستان:
روشنایی برای اتاق های معاینه بیماران باید تا حد امکان فاقد هرگونه سایه باشد و رنگ نور ها نیز از کیفیت بالایی برخوردار باشند تا در هنگام معاینه، رنگ واقعی بافت های درونی مشخص شود. وجود پرده در اتاق، می تواند از آزار رساندن نور چراغ های معاینه به سایرین جلوگیری کند. چراغ معاینه باید در محدوده تختخواب واقع شود و توسط تیم پرستاری کنترل گردد. از آنجایی که انجام معاینات و معالجات بیماران به صورت خدمات سرپایی در حال گسترش می باشد، کیفیت و کمیت منابع روشنایی به کار رفته در این فضاها به اندازه میزان روشنایی بخش مراقبت های ویژه دارای اهمیت می باشد.
در هنگام معاینه بیمار، یکنواختی و میزان روشنایی اهمیت دارد. برای یکنواخت سازی نور چراغ مطالعه در محیط، نسبت حداکثر به حداقل سطوح روشنایی پیشنهاد شده نباید بیشتر از 5:1 باشد.
تصویر شماره 12 : نمایی از اتاق های معاینه در بیمارستان
برخی از اتاق های بیماران ممکن است شامل منابعی برای نورپردازی تاکیدی جهت تشخیص و معاینه زخم ها باشد. البته که چراغ های معاینه در اتاق عمل باید ویژگی های خاصی داشته باشد.
تصویر شماره 13 : یکی از اتاق های جراحی بیمارستان
معیارهای انتخاب چراغ برای محیط های بیمارستانی :
فاصله، تابش، CRI ، قابلیت انعطاف پذیری و جابجایی و ایمنی. حال به توضیح مختصر برخی از این موارد می پردازیم:
CRI : برای تصویر برداری مناسب از پوست و بافت بدن، باید از منابع نوری با قدرت طیفی کافی استفاده شود. منابعی با دمای نور بیشتر از 3000 کلوین وCRI بیشتر از 80 نتایج رضایت بخشی را ارایه خواهند داد.
جابجایی : منابع روشنایی باید به آسانی جابجا شده و نصب شوند و پس از نصب شدن، ثابت باقی بمانند و لرزشی نداشته باشند. تنظیمات مورد نیاز آن هم نباید خیلی زمان گیر باشد.
انعطاف پذیری : در هنگام انتخاب چراغ ها باید احتمال تغییر فضای کاربری نیز در نظر گرفته شود که در صورت اضافه شدن فعالیتی به مجموعه و احساس نیاز به روشنایی بیشتر، چراغ ها به راحتی جابجا شوند.
ایمنی : ایمنی کاربران و بیماران باید با در نظر گرفتن دمای رنگ نور مناسب و بررسی کارکرد صحیح سیستم الکتریکی و مواردی این چنین، تامین گردد.
روشنایی اتاق های خصوصی بیمارستان :
اتاق های خصوصی ممکن است بسیار شبیه به یک اتاق خواب و یا اتاقی در هتل باشد اما باید بسیاری از تجهیزات پزشکی را در خود جای دهد.
محدودیت های روشنایی وقتی که فقط یک تخت در اتاق وجود داشته باشد ساده می شود. اگر در بیمارستان تغییر هایی به وجود آید، اتاق های خصوصی ممکن است به اتاق های چندتخته تبدیل شود که این موضوع مروری بر الزام انعطاف پذیر بودن چراغ ها می باشد.
تصویر شماره 14 : شبیه سازی اتاق های بیمارستان به اتاق های هتل می تواند سبب آرامش بیشتر بیمار شود.
روشنایی اتاق های چندکاربری در بیمارستان:
نورپردازی اتاق های بیماران، با افزایش تعداد تخت های بیماران پیچیده تر می شود. هر چراغی که برای هر یک از بیماران قرار داده می شود، مخصوصا آن هایی که قابلیت چرخش و تنظیم شدن توسط بیمار را دارند، ممکن است عاملی برای ایجاد تحریکات عصبی برای بیمار گردد؛ چرا که لامپ در معرض دید آن ها قرار می گیرد. مکان قرارگرفتن تختخواب نیز می تواند بسیار مهم باشد. چراغ های دیواری نصب شده که نورپردازی عمومی غیرمستقیم را فراهم می کنند برای قرار گرفتن در کنار تختخواب کنار بسیار مناسب هستند. قرار گرفتن تختخواب و پرده های کشیده شده ممکن است بر نور عمومی و روشنایی مشاهده تأثیر بگذارد.
اهمیت وجود پنجره در اتاق های بیمارستان :
از منابع نوری مهم در اتاق بیماران، می توان به پنجره ها اشاره کرد که در بهبود روند بیماری و روحیه تاثیر مثبت خواهند داشت و عامل مهمی برای ارتباط با دنیای واقعی می باشند. از جمله نکات منفی پنجره ها می توان به گرمای منتقل شده، از بین رفتن حریم خصوصی و افزایش خیرگی و بازتاب های آزار دهنده اشاره کرد. بنابراین کنترل روشنایی پنجره ها ضروری است.
تصویر شماره 15 : اتاق های دارای پنجره و نورطبیعی، تاثیر مثبتی در روحیه بیماران می گذارند.
کاربرد پرده ها در اتاق های بیمارستان:
در بیشتر موارد، استفاده از پرده ها و پارچه های رنگی و تزئینی فرصتی برای کمک به بهبود بینایی است. یک لایه پرده، باید تابش نور را کنترل کند در حالی که امکان دیدن فضای بیرون را فراهم می کند. یک لایه دیگر هم برای افزایش حریم خصوصی و جلوگیری از ورود نور های شبانه به داخل اتاق می باشد. هنگامی که نورهای اضافی از طریق پنجره وارد می شود، خواب بیماران دچار اختلال می شود؛ برای رفع این مشکل ترجیحا از پرده هایی استفاده می شود که از کنار تخت بیماران قابلیت کنترل شوندگی داشته باشند. بعضی از بیمارستان ها ریموت های کنترلی را که برای تنظیم پنجره های حرکتی و پرده های برقی به کار می روند را در اختیار هر بیمار قرار می دهند. همچنین برای راحتی بیمارانی که در رختخواب خود مطالعه می کنند، میزان روشنایی سقف باید به گونه ای باشد که بین نوشته کتاب و پیش زمینه آن، حداقل کنتراست جهت وضوح مطالعه وجود داشته باشد.
ضرورت از بین بردن سایه در اتاق های بیمارستان :
در مورد تخت هایی که قابلیت جابجایی دارند و می توانند از دیوار دور شوند و به حالت نشسته تغییر شکل پیدا کنند، منظقه ای که توسط چراغ های دیواری روشن می شود، ممکن است در پشت سر بیمار قرار گیرد و باعث ایجاد سایه شوند که این مشکل در مورد تخت هایی که قابلیت تنظیم دارند بیشتر است.
منابع روشنایی در زمینه جراحی باید در کنار یکدیگر کارکنند که نور یکنواختی را جهت انجام فعالیت های مختلف تیم جراحی فراهم سازند. دستیاری که در زمینه جراحی کمک می کند ، باید هنگام کار در کنار جراح از چراغ پیشانی استفاده کند. طبق تحقیقات، اثبات شده است که ورود نور روز به اتاق عمل تأثیرات مثبتی بر عملکرد تیم جراحی داشته است.
سایه ها نباید مانع این موضوع شوند که جراحان و دستیاران، بافت ها ، اندام ها، خون و حفره های بدن بیمار را به گونه ای دیگر و خارج از حالت واقعی مشاهده کنند. بعضی اوقات تیم جراحی باید ساعت ها کار کنند و منابع روشنایی استفاده شده، نباید باعث آزار و خستگی بصری آنان گردند. موضوع دیگری که حایز اهمیت می باشد گرمای ناشی از چراغ هاست؛ که نباید این گرما باعث خشک شدن و گرم شدن بافت های بدن شود. ظاهر بیمار نباید تحت تأثیر نور جراحی یا روشنایی اتاق عمومی به میزان قابل توجهی تغییر کند.
روشنایی اتاق های جراحی چشم بیمارستان :
اتاق هایی که برای جراحی چشم استفاده می شوند شامل پایه های ثابت و ستون هایی متصل به میکروسکوپ هستند. این تجهیزات ممکن است شامل چراغ ها و دستگاه های تقسیم پرتو باشند که باعث حذف ذرات آهن از چشم حذف می شوند. تجهیزات تلویزیون، لیزر و دوربین هم ممکن است در محیط وجود داشته باشند.
از چراغ های آویز جراحی نصب شده در سقف، برای کار بر روی عضلات ، بافت ها و غدد لچریمال اطراف چشم استفاده می شود. این چراغ ها باید با استفاده از معیارهای روشنایی مجموعه و با توجه به نیاز چشم توسط پزشک انتخاب شوند.
روشنایی اتاق های جراحی گوش،حلق و گلودر بیمارستان :
نیازهای نورپردازی جراحی گوش ، بینی و گلو با نیازهای جراحی چشم یکسان است. میکروسکوپ ها برای انجام عمل بر روی گوش داخلی استفاده می شوند. بعضی از متخصصان گوش ، آینه های سر چراغ دار یا چراغهای فیبر نوری را برای این محیط ترجیح می دهند.
روشنایی اتاق های جراحی مغز و اعصاب بیمارستان :
نیازهای بینایی جراحی مغز و اعصاب مشابه موارد جراحی عمومی است. برخی از جراحان مغز و اعصاب، چراغ های فایبر نوری را ترجیح می دهند. اخیراً ، میکروسکوپ های جراحی، حاوی منبع روشنایی خاص خود هستند که در اتاق های تاریک استفاده می شوند. این میکروسکوپ ها ممکن است سقفی یا دیواری باشند. جراحان مغز و اعصاب اغلب به یک پرتوی نور افقی (و نه عمودی) احتیاج دارند. بنابراین، چراغهایی مورد نیاز است که می تواند تا حد امکان به کار نزدیک شوند.
روشنایی اتاق های رادیوگرافی بیمارستان :
کارهای بصری متفاوتی با تجهیزات پیچیده در اتاق های رادیوگرافی انجام می شود که این تجهیزات همه قابلیت جابجایی در راستای عمودی و افقی را داراست. طراحی نورپردازی باید با توجه به نحوه فعالیت کارکنان در فضا انجام شود که خیرگی را به حداقل برساند و باعث آزار بیماران نشود.
در این اتاق ها باید از لامپ های فلورسنت با CRI بالا استفاده شود و مقادیر روشنایی ممکن است از 20 تا 2000 لوکس متفاوت باشد. میزان روشنایی بالاتر در هنگام تمیز کردن اتاق و انتقال بیماران به فضاهای مخصوص رادیولوژی مورد نیاز است. برخی از اتاق های رادیولوژی برای قرار دادن سوزن و سوند به نورهای مخصوص نیاز دارند. هنگامی که متخصص رادیولوژی برای مشاهده صفحه فیلم آماده می شود ، باید یک دوره سازگاری بصری را با آن دنبال کند. بسته به روش های طراحی انتخاب شده ، نیازهای نورپردازی اتاق رادیولوژی از بیمارستانی تا بیمارستان دیگر متفاوت است.
تصویر شماره 16 : استفاده از نورهای متحرک در بخش MRI
روشنایی واحد دیالیز بیمارستان :
واحد دیالیز ضایعات یا سموم را از خون بیمار خارج می کند ، فرآیندی که به طور معمول توسط کلیه ها انجام می شود.در این واحد باید روشنایی کافی تامین شود تا کارکنان بتوانند تجهیزات لازم را تنظیم کنند، آن را به بیمار متصل کنند، دستگاه های سنجشی را مشاهده کنند، بیمار را مشاهده کنند و پس از درمان، تمیز کنند. برای این بخش، یک نورافکن با ارائه 2000 لوکس توصیه می شود. در حین معالجه، ممکن است بیمار بخواهد مطالعه کند ، بخوابد ، تلویزیون تماشا کند یا به سادگی استراحت کند؛ به این دلایل کنترل نور باید برای بیمار راحت باشد.
تصویر شماره 17 : تامین روشنایی یک واحد دیالیز در بیمارستان با استفاده از نورپردازی عمومی و تاکیدی
تصویر شماره 18 : میزان روشنایی در اتاق های آندوسکوپی باید حدود 1100 لوکس باشد.
فضای ظاهری بیمارستان:
ظاهر فضا می تواند شامل چیدمان اثاثیه در یک محیط و ارتباط آن ها با یکدیگر باشد. این که نوع چراغ های انتخابی با طراحی و معماری محیط همخوانی داشته باشد،دارای اهمیت می باشد. نورپردازی مناسب می تواند به ساخت یک تصویر مناسب برای آن فضا و اافزایش روحیه کمک کند.
محیط فیزیکی مناسب و دارای چیدمان ساده، تأثیر مستقیمی بر روند بهبود بیماری دارد. یک محیط دلپذیر صرفاً دلیلی بر لوکس بودن آن نیست. این امر باعث بهبودی بهتر و سریع تر بیماران و بهبود عملکرد کارکنان می گردد.
رنگ و CRI چراغ های مورد استفاده در بیمارستان :
در محیط های درمانی باید رنگ ها به وضوح قابل شناسایی باشند و بسته به نیاز کاربران برای هرفضایی رنگ نور منابع و CRI مطلوب انتخاب گردد که برای انتخاب چراغ ها باید با یک معمار و یا طراح دکوراسیون داخلی مشورت شود. موفقیت در این زمینه، نیاز به دانش کاملی از خصوصیات سطح کار و خصوصیات رنگ و نور پردازی نور دارد. سطوح رنگی فقط زمانی نور را منعکس می کنند که مقادیر مشخصی از طول موجی خاص را دریافت کنند. استفاده از منابعی با قدرت طیفی آبی به زرد در مناطقی که بیماران حضور دارند دارای اهمیت می باشد. بسیاری از منابع با دمای رنگ 3000 کلوین یا کمتر ، در طیف های آبی و سبز کمبود دارند.
منابع نوری مورد استفاده در بیمارستان :
امروزه منابع نوری مورد استفاده در چهار دسته قرار می گیرند: لامپ های رشته ای ، فلورسنت ، تخلیه با شدت زیاد (HIV)و دیودهای ساطع کننده نور (LED) .
هر خانواده منبع نور ویژگی ها، مزایا و مضرات خاصی دارد که انتخاب صحیح هر چراغ، به نیازهای خاص هر اتاق، منطقه جغرافیایی مرکز خدمات درمانی، اقتصاد آن منطقه ، نیازهای کاربر و ترجیحات شخصی بستگی دارد. طراح روشنایی و مدیریت بیمارستان، باید منابع نوری موجود را از نقطه نظر اثربخشی ، رندر رنگ ، افزایش گرما ، تابش خیره کننده ، اقتصاد ، شرایط نگهداری مورد بررسی قرار دهند. با محدود کردن تعداد انواع لامپ و اندازه های مستقر، می توان به سادگی سیستم را طراحی کرد.
منابع روشنایی رشته ای موجود در بیمارستان :
لامپ های رشته ای دارای هزینه اولیه کم ، رندر مناسب رنگ ، قابلیت کنترل مناسب نور هستند. از آنجا که این لامپ ها در خانه پرکاربردند، آشنا هستند و باعث ایجاد احساس امنیت می شوند. لامپ های رشته ای ولتاژ پایین (6 ، 12 و 24 ولت) در بسیاری از برنامه هایی که نیاز به کنترل دقیق دارند مزایایی دارند و در مقایسه با منابع مشابه با فشار بالاتر ، لامپ های با ولتاژ کم، گرمای کمتری تولید و انرژی کمتری مصرف می کنند.
منابع روشنایی فلورسنت موجود در بیمارستان :
لامپ های فلورسنت دارای راندمان بالا، رندر رنگی مناسب و طول عمر بالای لامپ برخوردار هستند. با این حال، آنها معمولاً هزینه اولیه بیشتری نسبت به منابع نوری دیگر دارند. لامپ های فلورسنت در لوله‌های خطی با قطرهای مختلف به شکل U و به صورت دایره‌ای در دسترس هستند. همچنین لامپ های سانتریفیوژ فلورسنت با قطر های کوچک و فشرده موجود هستند.
فناوری لامپ های فلورسنت از ترکیب های مختلف فسفر برای تولید انواع نور “سفید” استفاده می کند. در گذشته، بیشتر لامپ های تولیدی تحت عنوان “سفید سرد” با دمای رنگ 4150 کلوین و CRI=65 و “سفید گرم” با دمای رنگ 3000 کلوین و CRI=50 تولید می شدند. نمونه های جدید تولید شده همگی دارای CRI های بالای 70 و با کارایی بالاتری نسبت به لامپ های فلورسنت قدیمی سرد و گرم هستند.
توصیه می شود در صورت استفاده از منابع نوری فلورسنت در اطراف تخت بیمار، برای به حداقل رساندن نویز و لرزش، حتما از بالاست های الکترونیکی با فرکانس بالا استفاده شود که باید مشکلات احتمالی تداخل فرکانس رادیویی پیش بینی شود.
لامپ های Triphosphor که دسته ای از لامپ های فلورسنت هستند، باید در جایی استفاده شوند که ظاهر بیمار و ارائه رنگ خوب هر دو دارای اهمیت هستند؛ از جمله ویژگی های طیفی این لامپ ها توانایی تشخیص مقادیر دقیق رنگ زرد می باشد. زمانی که نوزادان تازه متولد شده اند و باید از نظر عمل جراحی بررسی و درمان شوند،. چنین لامپ هایی مفید هستند.
لامپهای تخلیه با شدت بالا موجود در بیمارستان :
خانواده لامپ های تخلیه با شدت بالا شامل جیوه ، هالید فلزی و سدیم با فشار بالا هستند. این لامپ ها دارای چندین ویژگی مهم هستند: ماندگاری طولانی و کارایی درخشان بالا (در مقایسه با رشته ای) ، رندر رنگی که از ضعیف تا خیلی خوب متغیر است.
دیود های منتشر کننده نور (منابع نوری LED) در بیمارستان:
LED ها نسل جدیدی از منابع نوری هستند که دارای طول عمر بالا (30،000 تا 100،000 ساعت) هستند ، بسیار کم حجم هستند ، به نگهداری کمی نیاز دارند و بسیار کارایی بالایی دارند. رنگهای معمولی خروجی LED ، سفید ، قرمز ، سبز ، آبی و کهربایی هستند. رنگهای میانی مانند سایه های نارنجی و پاستلی از صورتی ، سبز و زرد نیز موجود هستند.
تصویر شماره 19 : تامین روشنایی اتاق های عمومی بیمارستان توسط منابع LED
چراغ های مورد استفاده در بیمارستان :
کل بدنه سخت افزاری چراغ، شامل لامپ، اجزای منتشر کننده نور لامپ مانند دیفیوزر، قطعاتی برای جانمایی و حفاظت از لامپ و یک بالاست که بین لامپ و منبع تغذیه قرار می گیرد.
اولين نكته این است که پرسنل پزشكي بايد بدون خیرگی و انحرافات نور و خستگی چشم به راحتی به فعالیت های خود بپردازند.
دوم ، اینکه به سایر نیاز های کاربران نیز توجه شود با محاسبات روشنایی و طراحی کانسپت و آنالیز کردن داده ها با توجه به نوع فعالیت هایی که قرار است انجام شود.
نکته سوم ، نصب و راه اندازی روشنایی نما، متناسب با معماری و طراحی داخلی مرکز درمانی است.
عوامل تاثیرگذار در انتخاب چراغ ها :
طول عمر لامپ، شرایط تعمیر و نگهداری، نحوه دسترسی به اجزای کمکی چراغ
سهولت تمیز کردن فضای داخلی و خارجی چراغ
طراحی چراغ و کیفیت ساختاری محصول
امکان تعویض هر قسمت از چراغ در حین تعمیر و نگهداری
سازگاری جسمی با سایر عناصر اتاق ، به ویژه سقف یا دیوارها ، جایی که چراغ نصب می شود.
کنترل گرمای تابشی ناشی از چراغ
ملاحظات ایمنی
کد و استاندارد های ساخت و نصب
کارایی و اقتصاد
تاثیر شرایط محیطی بر روی سیستم های روشنایی :
شرایط محیطی بر طول عمر سیستم های روشنایی تاثیرگذار است. حتی ممکن است گاهی رنگ و خروجی منابع نور تغییر کند، تجمع خاک بر روی دیفیوزرها باعث کاهش انتقال نور می شود؛ به همین دلیل هرازگاهی بهتر است در صورت امکان، گرد و خاک نشسته روی بدنه و دیفیوزر چراغ تمیز شود. در صورتی که یک چراغ خاص، برای کاربردی ویژه استفاده شود، می تواند مناطق مجاور را نیز روشن کند و نیاز های دیگر را تامین کند که این موضوع باعث صرفه جویی در هزینه می شود.
دو لامپ با ظاهر یکسان، ممکن است در میزان نور و عملکرد متفاوت باشند. مقایسه با منحنی های توزیع و داده های آزمایش متریک تنها راه برای تعیین این است که آیا چنین لامپ هایی می توانند نتایج روشنایی متعادل ارائه دهند یا خیر هستند.
مراجع:
- Rea, M. S. (editor), /ESNA Lighting Handbook, Ninth New York: Illuminating Engineering Society of North America, 2000.
- IESNA Committee on Library Lighting, ”Recommended Practice of Library Lighting,” Journal of the Illuminating Engineering Society, 3, No. 3 (April 1974) p. 253, New York: Illuminating Engineering Society of North America, 1974.
- Subcommittee on Kitchen Lighting of the IES Committee on Institutional Lighting, “Lighting for Commercial Kitchens,” Illuminating Engineering, 51, No. 7 (July 1956) p. 553, New York: Illuminating Engineering Society of North America, 1956.
- IESNA Office Lighting Committee, American National Standard Practice for Office Lighting, ANSI/IESNA RP-1-04, New York: Illuminating Engineering Society of North America,
- IESNA School and College Lighting Committee, American National Standard for Lighting for Educational Facilities, ANSI/IESNA RP-3-00, New York: Illuminating Engineering Society of North America,
- IESNA Industrial Lighting Committee, Recom mended Practice for Lighting Industrial Facilities, ANSI/IESNA RP-7-01, New York: Illuminating Engineering Society of North America,
